Festiwalową sobotę rozpoczęliśmy „Spacerem po Falenicy” śladem jej żydowskich mieszkańców, który poprowadził Janusz Prządko.

Nieco później w Kinokawiarni Stacja Falenica Katarzyna Post i Marcin Sander, Teatr (Od)Nowa zaprezentowali bajkę dla dzieci „Kot i pies” opartą o żydowską opowieść ludową „Dlaczego kot i pies się kłócą”.

W WCK Filia Falenica „Kulturoteka”, Chrystian Orzeszko poprowadził spotkanie literackie z Małgorzatą Niezabitowską, autorką powieści „Światłość i Mrok” o Polakach, Żydach i Ukraińcach.

O godz. 19.00 wraz z WCK Filia Falenica „Kulturoteka”, zaprosiliśmy na projekcję filmu „Swat” (Izrael, 2010) w reż. A. Neshera. Wydarzenie zorganizowane zostało we współpracy z Ambasadą Izraela.

Na zakończenie trzeciego festiwalowego dnia w Restauracji LETNISKO w Falenicy, miał miejsce „Wieczór szabatowy.
Hawdala”, w oprawie muzycznej w wykonaniu aktorów Teatru Żydowskiego – Moniki Chrząstowskiej, Izabelli Rzeszowskiej, Genadija Iskhakova oraz Teresy Wrońskiej Trio. O tradycjach szabatowych opowiadała dyrektor Festiwalu Sztetl Falenica – Etel Szyc.

Drugi dzień Festiwalu Kultury Żydowskiej – Sztetl Falenica za nami.

Festiwalowy piątek rozpoczęliśmy w WCK Filia Falenica „Kulturoteka”, gdzie podczas warsztatów kulinarnych można było się nauczyć „Jak zapleść chałkę, przyrządzić cymes i wątróbkę po żydowsku”. Zajęcia poprowadziły Izabela Kozłowska-Dechnik właścicielka lubelskiej restauracji Mandragora i Etel Szyc.
Nieco później w sali tanecznej „Kulturoteki” można było nauczyć się podstaw tańca izraelskiego pod czujnym okiem instruktorki Moniki Leszczyńskiej.

Wieczorem w WCK Międzylesie, otworzyliśmy wystawę „Jerozolima jako Miasto kultury” zaprezentowaną we
współpracy z Ambasadą Izraela, następnie o godz. 19.00 zaprosiliśmy na koncert „Żydowskie miasteczko”. W muzyczną podróż po przedwojennym sztetlu i muzyce tamtych lat porwali nas: Lala Czaplicka, Monika Chrząstowska, Izabella Rzeszowska, Henryk Rajfer, Teresa Wrońska i zespół Gang Tango pod kierownictwem artystycznym Sebastiana Wypycha oraz Tatiana Ivanyuk i Piotr Woźniak – mistrzowie tanga.

Wczorajszą ceremonią pamięci przy pomniku Zagłady Żydów w Falenicy zainaugurowaliśmy pierwszą edycję Festiwalu Sztetl Falenica.

Ceremonii towarzyszyła modlitwa wypowiedziana przez Symchę Kellera, a wśród przemawiających znalazła się także Anna Bando – prezes Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Następnie w falenickiej Kulturotece miało miejsce spotkanie „Sefer Falenica – Księga Falenicy” – wspomnienie żydowskich
mieszkańców Falenicy w Księdze Pamięci Falenicy przetłumaczonej z języka hebrajskiego i jidysz na język polski. Spotkanie prowadziły Jolanta Pełka, Lidia Głażewska Dańko i dyrektor Festiwalu Etel Szyc.

Wieczorem w WCK Międzylesie wyświetliliśmy film „Pustynne jabłka” (Izrael, 2014), w reż. M. Harariego i A. Lubetzkiego). Wydarzenie zorganizowane zostało we współpracy z Ambasadą Izraela.

Na zakończenie pierwszego festiwalowego dnia w Kościele Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Falenicy odbył się koncert muzyki chasydzkiej „Z głębokości wołam do Ciebie Panie” w wykonaniu Symchy Kellera i Przyjaciół.

Serdecznie zapraszamy na kolejne dni festiwalowe!

film (52 min.) i promocja książki – spotkanie z Anną Dobrowolską, producentką i autorką książki „Byłem fotografem w Auschwitz – prawdziwa historia Wilhelma Brassego”

WCK Filia w Radości „Kulturoteka”

22.10, godz. 16.00

W ramach sekcji filmowej Festiwalu Sztetl Falenica zapraszamy na projekcję wstrząsającego filmu „Portrecista” oraz na spotkanie z producentką obrazu Anną Dobrowolską.

„PORTRECISTA” opowiada historię Wilhelma Brasse, który przed wojną pracował w dużym, fotograficznym atelier, gdzie zasłynął z pięknych portretów. Fotografia była jego życiową pasją. W czasie wojny trafił do Auschwitz. Przeżył obóz zmuszony do fotografowania więźniów. Podczas ewakuacji Auschwitz, kiedy były niszczone dokumenty, uratował około czterdziestu tysięcy zdjęć. Po wojnie Brasse już nigdy nie dotknął aparatu fotograficznego.

Film „Portrecista” zdobył liczne nagrody na międzynarodowych festiwalach. Forma opowieści jest bardzo osobista. Brasse przeglądając wybrane zdjęcia opowiada o ludziach, którzy zachowali się w jego pamięci w tej tragicznej sytuacji. Podczas pracy przy dokumencie reżyser Irek Dobrowolski zwrócił uwagę na fotografię Czesi Kwoki, która stała się jednym z symboli okrucieństwa II Wojny Światowej. Ta historia nie jest jedynie opowieścią o ofiarach, które z lękiem patrzyły w obiektyw, ale również ludziach, którzy mieli swoją historię życia i śmierci.

Przed projekcją Anna Dobrowolska opowie o 10 letniej pracy nad filmem i poświęconej Wilhelmowi Brasse książce, swojego autorstwa, „Byłem fotografem z Auschwitz”, której wznowienie, w nowej formie, trafiło niedawno na półki księgarń.

Anna Dobrowolska opowie także o realizowanym obecnie w koprodukcji międzynarodowej fabule „Portrecista” – opartej o prawdziwą historię Wilhelma Brassego. Partnerami projektu w Polsce są BGK oraz State of Poland.

Anna Dobrowolska – Od 2002 roku zajmuje się produkcją filmową, tworząc wiele projektów od idei do międzynarodowej dystrybucji. Jej najnowszym światowym dokumentem jest film „Walka: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego” – doceniony przez krytyków i wyprodukowany we współpracy z Leonardo DiCaprio dla Netflix. W jej portfolio znajduje się także wiele pozycji telewizyjnych – ponad 350 programów tematycznych. Produkowała musicale, koncerty i uroczyste gale w najbardziej prestiżowych miejscach w Polsce, m.in. w Operze Narodowej. Jest również producentem dwóch fabuł i blisko 20 filmów dokumentalnych, z tego kilka było wielokrotnie nagradzanych, jak „Portrecista”. Obecnie pracuje w Hollywood przy fabularnej produkcji tego filmu.

Irek Dobrowolski – reżyser i scenarzysta. Autor filmów dokumentalnych, fabularnych i sztuk teatralnych. W swojej artystycznej twórczości często porusza tematy związane ze sztuką i wydarzeniami historycznymi XX w. Od lat 80′ stworzył i współtworzył ponad 40 dokumentów, filmów fabularnych, sztuk teatralnych – dla telewizji i największych polskich teatrów. Jest reżyserem i scenarzystą głośnego filmu „Walka: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego”, który został wyprodukowany we współpracy z Leonardo DiCaprio i jest doskonale oceniany przez krytykę. Znalazł się na liście „The best documentary on Netflix in …” w wielu krajach na całym świecie. Jego dokument „Portrecista” otrzymał wiele międzynarodowych nagród. Aktualnie reżyser pracuje przy filmie fabularnym opartym na historii „Portrecisty”.

Lala Czaplicka, Monika Chrząstowska, Izabella Rzeszowska, Henryk Rajfer i zespół Gang

Tango pod kierownictwem artystycznym Sebastiana Wypycha oraz Tetiana Ivanyuk i Piotr

Woźniak – mistrzowie tanga

WCK Międzylesie, sala widowiskowa

20.10, godz. 19.00

Małe żydowskie miasteczka, nazywane w języku jidysz sztetlami, były w XVIII wieku domem dla blisko 80 procent polskich Żydów. Mimo wichrów historii, carskich ukazów, czy nawiedzających świat co jakiś czas epidemii życie w sztetlach kwitło, zaś ich mieszkańcy, podążający drogą Tory i Talmudu, w niezmiennym porządku i zgodnie z tradycją uczęszczali do religijnych szkół żydowskich – hederów, kobiety przed ślubem w celu oczyszczenia udawały się do wypełnionej deszczówką mykwy, a rozświergotane w „mama-lojszn”, jak nazywano jidysz, rynki miasteczek były miejscem, gdzie zwożono towary ze wszystkich stron świata.

II wojna światowa i niemiecka nienawiść zakończyły historię sztetli, tak w Polsce jak i w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Ich mieszkańcy, najbardziej żydowscy wśród Żydów, noszący pejsy i tradycyjne stroje, często nieznający polskiego, w większości zostali wymordowani podczas wojny. Po tysiącach żydowskich miasteczek pozostały utrwalona w musicalu „Skrzypek na dachu” miejscowość Anatewka czy kolorowe płótna Marca Chagalla, który chętnie sięgał w swojej twórczości do wspomnień o sztetlach i ich magicznej atmosferze.

Podczas Festiwalu Sztetl Falenica nie mogło zabraknąć opowieści o pachnącym chałką tradycyjnym żydowskim miasteczku, takim jakim kiedyś była także i Falenica.

W koncercie „Żydowskie miasteczko” śpiewaczka Lala Czaplicka, aktorzy Teatru Żydowskiego w Warszawie Monika Chrząstowska, Izabella Rzeszowska, Henryk Rajfer i zespół Gang Tango pod kierownictwem artystycznym Sebastiana Wypycha przypomną w piosenkach z epoki o tych niezwykłych miejscach i ich mieszkańcach.

Towarzyszyć im będą opowieści o tradycjach i historiach sztetli snute przez dyrektor Festiwalu Etel Szyc i występ mistrzów tanga – Tetiany Ivanyuk i Piotra Woźniaka.

Bezpłatne wejściówki do odebrania w WCK Międzylesie i online.

WCK Filia Falenica „Kulturoteka”, sala widowiskowa

21.10, godz. 16.30

Rok 1939, Kołki nieopodal Łucka. Ślub przed synagogą gromadzi całe sztetł. Chana, siostra panny młodej i Jan, przyjaciel nowożeńca, ujrzawszy się po raz pierwszy, niczym rażeni piorunem zakochują się w sobie i wywołują skandal, gdy na weselu – wbrew żelaznym zasadom – zatańczą razem. Chasydkę i ziemiańskiego syna dzieli wszystko, religia, wychowanie, obyczaje, a także prawo talmudyczne. Czy Chana odważy się je złamać, narażając się nawet na śmierć z ręki ojca? Czy Jan, mimo wszelkich przeciwności i działań własnej rodziny, znajdzie sposób, by połączyć się z ukochaną?

„Światłość i mrok” to historia wielkiej miłości, opowieść pełna dramatycznych zwrotów, w której splatają się losy wielu postaci o wyrazistych, mocnych charakterach. Małgorzata Niezabitowska z niespotykaną dbałością odtwarza klimat lat trzydziestych i z pasją kreśli obraz niełatwych relacji między Żydami, Polakami i Ukraińcami.

Małgorzata Niezabitowska – dziennikarka, pisarka, rzeczniczka pierwszego niekomunistycznego rządu RP. W 1981 reporterka „Tygodnika Solidarność”, po 13 grudnia dokumentowała słowem i obrazem stan wojenny, publikowała liczne materiały na Zachodzie.
Autorka książek, m.in: Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, Poszukiwanie Ameryki, Składana wanna, W twoim kraju wojna!. Uhonorowana nagrodami im. Ireny Sendlerowej i Czesława Miłosza oraz przez uczestników bitwy – Medalem Monte Cassino. Zaangażowana w powstanie Muzeum Historii Żydów Polskich Polin od momentu zrodzenia się tej idei, członkini Rady Muzeum.

warsztaty z Wojtkiem Jeżem

WCK Filia Falenica „Kulturoteka”, sala taneczna

22.10, godz. 16:00

Podczas Sztetl Falenica zadbamy nie tylko o Waszego ducha i umysł, ale także o ciało!

Krav Maga to Izraelska sztuka walki polegająca na adekwatnym reagowaniu w sytuacji zagrożenia, której praktykę można rozpocząć bez względu na wiek czy sprawność fizyczną.

To sztuka walki określana jako hybrydowy system walki, opracowana na potrzeby Sił Obronnych Izraela (IDF). Czerpie z technik stosowanych w aikido, judo, karate, boksie i zapasach.

Jej ojcem był urodzony na Węgrzech izraelski mistrz sztuk walki Imi Lichtenfeld, który wykorzystał swoje szkolenie jako bokser i zapaśnik do obrony Żydów w Bratysławie przed grupami faszystowskimi w latach trzydziestych XX wieku. Krav Magę rozwinął bazując na swoim doświadczeniu w walkach ulicznych.

Po imigracji na tereny Brytyjskiego Mandatu Palestyny (późniejszego Izraela, Jordanii i terytoriów Palestyńskich) pod koniec lat 40. szkolił żydowskie grupy paramilitarne, które wykazały się dużą skutecznością w wojnie o niepodległość Izraela.

Podobnie jak większość sztuk walki, Krav Maga zaleca adeptom unikania fizycznej konfrontacji. Jeśli jest to jednak niemożliwe lub niebezpieczne, promuje zakończenie walki tak szybko jak to możliwe.

Wojciech Jeż – instruktor sztuk walki jujitsu, ekspert systemów walki, wicemistrz kraju w VI Mistrzostwach Polski Sportu Jiujutsu, założyciel Szkoły Sztuk Walki Yawara, ukierunkowanej między innymi na treningi z dziećmi i młodzieżą.

Symcha Keller i Przyjaciele

Kościół Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Falenicy 

19.10, godz. 18.30

Zapraszamy na specjalny koncert wspólnej medytacji i modlitwy. Spotykamy się w kościele, by dać wyraz temu, że w obliczu nieszczęścia chcemy być wszyscy razem, by wspólnym głosem wołać o pokój! 

W repertuarze psalmy i tradycyjne pieśni chasydzkie. 

Symcha Keller – urodzony w Łodzi, na początku lat 80. był współzałożycielem i liderem legendarnej grupy Katharsis. Współtworzył Ośrodek Działań Twórczych – Centrum Sztuki Alternatywnej w Łodzi. Chazan, działacz na rzecz odbudowy życia żydowskiego w Polsce. Naukę prowadzenia modlitw pobierał początkowo u łódzkiego kantora Icchaka Frojmowskiego. Następnie uczył się w Izraelu i Stanach Zjednoczonych, gdzie towarzyszył słynnemu rabinowi i muzykowi Shlomo Carlebachowi. W 1993 r. po powrocie do Polski nagrał płytę „Szabat” z własną interpretacją muzyki chasydzkiej. Od 1988 do 2018 r. pełnił liczne funkcje w Gminie Żydowskiej w Łodzi, oraz w Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Wielokrotnie występował podczas wizyt najważniejszych osób ze świata religii oraz polityki m.in. Jana Pawła II, Benedykta XVI, papieża Franciszka, Billa Clintona czy Vaclava Havla, a także na takich uroczystościach jak 60. rocznica wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau, czy 60. i 75. rocznica powstania w Getcie Warszawskim.

Współpracuje z wieloma instytucjami, m.in. Instytutem Shem Olam. Jest członkiem Światowej Organizacji Chasydów z Aleksandrowa. Prowadzi liczne wykłady dla słuchaczy z Polski oraz zagranicy, głównie z dziedziny mistyki żydowskiej oraz historii Żydów polskich. W 2018 r. rozpoczął cykl spotkań muzycznych „Przy chasydzkim stole”, zapraszając do współpracy muzyków reprezentujących różne obszary kulturowe.

Gra z wieloma muzykami, zawsze poszukuje własnego brzmienia muzyki żydowskiej. Występował m.in. podczas dwóch pierwszych Festiwali Kultury Żydowskiej w Krakowie, Festiwalu Czterech Kultur we Włodawie, Festiwalu Simcha we Wrocławiu, czy Lubliner Festival. W 2017 r. nagrał podwójny album pt. „Bramy” dla wytwórni Universal Music Polska, a w 2019, dzięki wsparciu miasta Lublin, płytę „Chojze – Widzący z Lublina”.

W koncercie udział wezmą:

Symcha Keller – śpiew, flet; Piotr Bunzler – śpiew; Bartlomiej Stańczyk – akordeon, śpiew; Robert Brzozowski – kontrabas; Paweł Stepnik – gitara; Krzysztof Pachla – klarnet.

Oprawa muzyczna w wykonaniu aktorów Teatru Żydowskiego – Moniki Chrząstowskiej, Izabelli Rzeszowskiej, Genadija Iskhaova oraz Teresy Wrońskiej Trio, prowadzenie Etel Szyc.

Restauracja LETNISKO w Falenicy,

21.10, godz. 19.00

Zapraszamy Was na pożegnanie szabatu i wieczór opowieści o szabatowym stole, przy którym będziemy dzielić się chałką, specjałami kuchni żydowskiej, a także opowieściami o tradycjach i słuchać tradycyjnych żydowskich piosenek.

Święto Szabatu zaczyna się w piątek, 18 minut przed zachodem słońca, od zapalenia świec, a kończy właśnie w sobotę, niemal godzinę po zachodzie słońca, gdy na niebie pojawią się trzy gwiazdy.

Zgodnie z tradycją szabatowe świece zapali gospodyni wieczoru – Etel Szyc, dyrektor Festiwalu Sztetl Falenica.

Podczas tego spotkania dowiemy się m.in. czemu religijnym Żydom nie wolno pracować po piątkowym zachodzie słońca i czy w szabat do synagogi można zabrać torebkę? Czym szczególnym wyróżnia się szabatowa winda? Co wolno robić w szabat, a czego nie wolno? Czemu pierwszy kęs chałki należy zanurzyć w soli? Jak robi się czulent i cymes?

Tego uroczystego wieczoru oprócz pieśni Szalom Aleichem zabrzmią też inne pieśni szabatowe, które wykonają znakomici artyści Teatru Żydowskiego w Warszawie.

Zapisy wWCK Filia Falenica „Kulturoteka”

Warsztaty kuchni żydowskiej dla rodzin, prowadzenie Izabela Kozłowska – Dechnik i Etel Szyc.

WCK Filia Falenica „Kulturoteka”, sala kulinarna

20.10, godz. 16.00

Kuchnia Żydów polskich, wyrażana poprzez smaki i zapachy, jest opowieścią o historii, kulturze i życiu codziennym społeczności żydowskich. Unosi się nad nią mgiełka tęsknoty za światem, który już przeminął.

Przepisy przekazywane z pokolenia na pokolenie są dumą wszystkich żydowskich rodzin. Przyrządzając potrawy, często nie wiemy dokładnie skąd pochodzi przepis i nie uświadamiamy sobie jak wiele dróg prowadzi nas do korzeni kulinarnych smacznej i niezwykle aromatycznej kuchni żydowskiej. Obie kuchnie – polska i żydowska – przez lata nieustannie przenikały się wzajemnie. Placki ziemniaczane, popularne gołąbki (żydowskie holiszkies),  przyrządzane na wiele sposobów śledzie czy znany i lubiany karp po żydowsku wywodzą się właśnie z kuchni żydowskiej. „Ogromna część wspomnień z mojego dzieciństwa wiąże się z niezapomnianym smakiem i zapachem potraw przyrządzanych przez moich rodziców. W naszym domu unosił się aromat gotującego się powoli rosołu, pieczonych kugli, chałek i cebularzy, wątróbki czy niezrównanych gefilte fisz i czulentu, dań typowych dla kuchni polskich Żydów” – wspomina dyrektor Festiwalu Sztetl Falenica – Etel Szyc.

Podczas warsztatów, nie zabraknie opowieści o zaplatanej w warkocz chałce, którą upieczemy razem w trakcie spotkania. Zmierzymy się także z owianą legendą gefilte fisz – ikoną kuchni żydowskiej w postaci ryby faszerowanej!

Gospodyniami warsztatów będą Izabela Kozłowska-Dechnik, właścicielka żydowskiej restauracji Mandragora w Lublinie i Etel Szyc, dyrektor Festiwalu Sztetl Falenica.

Liczba miejsc ograniczona. Zapisy na warsztaty w Kulturotece.